HAYAT AĞACI MOTİFİ

HAYAT AĞACI MOTİFİ

Türklerin “Demir Ağacı” diye adlandırdığı Hayat Ağacı, Anadolu’nun en kutsal ve köklü motiflerindendir. Geçmiş toplumlarda ağaca karşı duyulan saygı, sevgi ve korku, ağaç kültünün oluşumunu sağlamış; insanlar Hayat Ağacı’nı inançsal bir simge haline dönüştürmüştür. “Kozmik Ağaç”, “Dünya Ağacı”, “Evliya Ağacı”, gibi isimlerle de bilinen bu ağaç; cennet, gök, bereket gibi kavramların yanında, evren ile yaşam arasındaki bağları simgeleyen cihanşümul bir motif hâline gelmiştir.

Hayat Ağacı, dalları göklere, kökleri yerlerin altına ulaşan gövdesiyle mitolojik bir figürdür. Gökyüzünün katmanlarına gönderme yapar. Kökleri geçmişi, gövdesi bugünü, dalları ise geleceği temsil eder. İlahi düzene, sonsuz kudrete ve varlıkların ebedi birlikteliğine atıf olarak Anadolu süsleme sanatının da ana teması olarak kullanılmıştır. Türk mitolojisinde gökle yer arasındaki bağ, genellikle ağaç motifiyle sağlanmıştır. Hayat Ağacı da bu anlamda kâinatın yapısı ile ilişkilendirilir. Yörük çadırlarının ortasına dikilen ve “mesnet” adı verilen direk de aynı şekilde kâinatın direği olan “hayat ağacı”nı sembolize eder. Yörük çadırı da bu anlamda evrenin temsilidir.

Türk-İslam dünyasında “yaratılış kaynağının imgesi” olan Hayat Ağacı; “Hz. Âdem’in, altında yaratıldığı düşünülen ve üzerinde yasak meyveyi taşıyan Tuba Ağacı”dır. Oğuz Kağan Destanı’nda “kutsal başlangıçların” simgesi ve Oğuz Kağan’ın soyunun türediğine inanılan ağaçtır. Mezopotamya’da “ölümsüzlüğün” sembolüdür. Hemen hemen her kültürde farklı yorumlarla karşımıza çıkan Hayat Ağacı motifi, insanların kutsal olanla bağını işaret etmesi açısından oldukça önemlidir.